فردی با مشکل شکستگی استخوان وارد بیمارستان شد. با توجه به شرایط ایده آل و نرمالی که داشت، به خاطر گروه خونی متفاوت او که اهدا کننده کمی دارد، نمی‌توانستند عمل جراحی را آغاز کنند. گروه خونی او از نوع کمیاب، گروه خونی بمبئی بود، بله واقعیت دارد. این گروه خونی برای اولین بار در شهر بمبئی دیده شد. و به همین علت به این نام معروف گشت. برخی بر این باور هستند که جهش ژنی، گروه خونی بمبئی را به وجود آورده است.
باید بدانیم که این گروه خونی مشابه گروه خونی O می‌باشد. تفاوت گروه خون بمبئی با گروه خونی O در نقص آنتی ژن H در گلبولهای قرمز خون است. گروه خون بمبئی می‌تواند Rh مثبت یا Rh منفی باشد. همین امر باعث شده از کمیاب ترین گروههای خونی در دنیا باشد.
گلبول های قرمز نابالغ
مغزاستخوان انسان دارای گروه خونی B و یک H می‌باشد. H دارای یک T (ترانسفراز) می‌باشد. اگر فردی دارای H غالب باشد عامل B او توسط ترانسفراز به سطح گلبول رفته و گروه خونی فرد، B خواهد بود. در صورتی که اگر فرد دارای hh مغلوب باشد، ترانسفرازی هم درکار نخواهد بود که عامل B را به سطح ببرد. بنابراین گروه خونی فرد به اشتباه O تشخیص داده می‌شود.
بر طبق آمار در هر ۲۵هزار نفر یک نفر صاحب این نوع گروه خونی می‌باشد. که تجمع این افراد، در هند بیشتر از تمام مناطق دنیاست.
نامگذاری گروههای خونی چگونه است؟
جالب است بدانیم که گروههای خونی به دو دسته رایج و نادر تقسیم می‌شوند. گروههای A,B,O,AB که شناخته شده هستند. و گروه‌هایی مانند گروه خونی بمبئی، RZRZ و WRA که از جمله گروههای خونی نادر هستند. از هر چند میلیون نفر تعداد محدودی از افراد دارنده این گروههای خونی می‌باشند.
هر کدام از این گروه‌ها از ترکیب آنتی ژن و آنتی بادی تشکیل شده‌اند. و با توجه به وجود و عدم وجود آن‌ها در دسته بندی‌های معروف گروه خونی قرار می‌گیرند.
- گروه خونی A آنتی ژن نوع A را دارد و آنتی بادی B را دارد
- گروه خونی B آنتی ژن نوع B را دارد و آنتی بادی A را دارد
- گروه خونی AB هر دو آنتی ژن A و B را دارند. و هیچ گونه آنتی بادی ندارد
- گروه خونی O هر دو آنتی بادی A و B را دارند. و هیچ گونه آنتی ژن ندارد
تمام گروه خون‌ها آنتی بادی H را نداشته، در حالیکه آنتی ژن H را دارند.
| گروههای خونی | ||
| آنتی بادی | آنتی ژن | گروه خونی |
| B | A,H | A |
| A | B,H | B |
| _ | A,B,H | AB |
| A,B | H | O |
| A,B,H | _ | Bombay |
گروه خونی ما چیست؟
فکر می‌کنم اکثر ما بدانیم چه گروه خونی داریم. اما هشدار برای افرادی است که گروه خونی O دارند. با توجه به شباهتی که بین گروه خونی O و گروه خونی بمبئی وجود دارد، بهتر است آمادگی داشته باشید. این اشخاص در فرصت مناسب و شرایط عادی با انجام آزمایش مربوطه، در یک آزمایشگاه مجهز، گروه خونی خود را به طور دقیق مشخص کنند. البته این احتمال همه گیر نیست و فقط جهت اطمینان و هوشیاری برای جلوگیری از شرایط حاد و اورژانسی می‌باشد. در صورتیکه افراد دارنده این گروه خونی شناخته نشوند و در دسته گروه خونی O قرار بگیرند، با تزریق گروه خون O در هنگام نیاز، دچار همولیز حاد داخل عروقی می‌شوند که تشخیص و پیشگیری از عوارض آن فقط از عهده فرد آموزش دیده در سیستم هموویژیلانس امکان پذیر است.
در صورت تزریق گروه خونی‌های کمیاب به دیگر افراد، احتمال مرگ افراد خون گیرنده بسیار است. از طرفی دیگر افراد دارنده گروه خونی بمبئی (کمیاب)، فقط باید از هم گروهی‌های خودشان خون دریافت کنند.
گروه خونی بمبئی را چگونه بشناسیم؟
آنتی‌ژن‌های گروههای خونی کمک کننده در موارد خاص مانند: تغذیه افراد، ساخت و ساز و واکنش‌ها با حمل عناصر شیمیایی که در بدن اتفاق می‌افتند هستند. آنتی‌ژن‌ها کارهای متعددی را انجام می‌دهند. با این وجود نداشتن آنتی‌ژن‌ها مشکل خاصی را ایجاد نمی‌کند.
تنها یک گروه خونی است که آنتی بادی H را دارد. همچنین همانند گروه خونی O، هر دو آنتی بادی A و B را نیز دارد. و هیچ گونه آنتی ژنی ندارد. در این شرایط گروه خونی بمبئی به وجود می‌آید. همین خصوصیات باعث می‌شود، گیرنده هیچ گروه خونی نباشد. به این گروه خونی Hh یا Oh گفته می‌شود.
در آزمایشات، معمولاً آنتی ژن‌های A,B و Rh را مدنظر قرار می‌دهند. تشخیص گروه خونی بمبئی و تمایز آن از از گروه خونی O تنها با انجام آزمایش آنتی ژن H امکان پذیر می‌باشد.
به همین علت انجام آزمایش توسط اپراتورهایی که ورزیده نباشند، ممکن است با عدم تشخیص درست گروه خونی بمبئی، مواجه شود.
آیا از گروه خونی بمبئی در ایران هم یافت می‌شود؟
این گروه خونی در کشور هند بیشترین آمار را در سراسر دنیا دارد. اما نباید غافل باشیم که گروه خونی بمبئی در دنیا پخش شده است. و به طور یقین وجود آن در کشورمان ایران نیز، ثبت شده است.
به گزارش سازمان انتقال خون، افراد دارنده گروه خونی بمبئی تا کنون در شهرهای یزد، اصفهان، هرمزگان، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس، مشهد، مازندران و تهران گزارش شده‌اند.
به طور کلی طبق آخرین آزمایشات صورت گرفته، از هر یک میلیون نفر ایرانی ۸ نفر دارنده گروه خونی کمیاب بمبئی هستند. تا کنون ۴۱ نفر از این افراد در ایران شناسایی شده‌اند.
چگونه گروه خونی بمبئی را ذخیره کنیم؟
با توجه به آنکه تعداد افراد دارنده این گروه خونی بسیار اندک هستند، باید تمهیدات لازم را برای شرایط اضطراری هر کدام از این عزیزان در نظر داشته باشیم. شرایط نگهداری خون‌های نادر از جمله گروه خونی بمبئی، با هزینه بالا و عدم تجهیزات در تمام نقاط کشور است. این تجهیزات نگهداری فقط در تهران وجود دارد.
از طرفی دیگر، شرایط تشخیص گروههای خونی در تمام شهرستا‌ن‌ها وجود دارد. در صورت مشاهده از گروه خونی بمبئی در هر کجای ایران، نمونه باید سریعاً به سازمان انتقال خون تهران منتقل شود. این نمونه‌ها را تا دمای ۸۰- درجه سانتیگراد، طی عملیات خاص منجمد می‌کنند. تا برای مدتی طولانی قابل نگهداری باشند.
در صورت نیاز به گروه خونی بمبئی چه کار کنیم؟
ما نمی‌توانیم مطمئن باشیم که شخصی از اطرافیان ما، یا حتی خودمان دارنده گروه خونی بمبئی نباشد. همانطور که توضیح داده شد، باید آزمایش مربوط به آنتی ژن H را انجام داد تا به این واقعیت برسیم. پس در صورت نیاز به اهدا کنندگی گروه خون بمبئی برای یکی از افراد نزدیک خانواده:
- باید این آزمایش خاص برای تمام اعضای خانواده و خویشان فرد انجام گیرد. احتمال اینکه فردی دیگر هم از اطرافیان همین گروه خونی را داشته باشد، بسیار است.
- می‌توان درخواست نیاز و اعلان عمومی برای اهدا گیرنده داد.
- امکان دارد در لیست اهدا کنندگان بانک سراسری خون، مشخصات فردی با گروه خونی بمبئی ثبت شده باشد که بتوانیم از او کمک بگیریم.
