یکی از سوالاتی که همیشه ذهن را به خود درگیر می کند احتمال کمبود ویتامین هایی است که بدن را دچار ضعف و بیماری می‌کند. نوع و میزان مصرف این داروها در ارتباط با سلامتی ساختمان بدن بسیار تاثیر گذار است. از جمله مهمترین ویتامین‌ها می‌توان به ویتامین D اشاره کنیم. من، پروانه کاظمی ، تجربه یکی از مراجعینم در ارتباط با مصرف نامناسب ویتامین D را، با شما درمیان می گذارم. و در ادامه با علل کمبود آن، میزان مصرف و دیگر موارد مهم ویتامین D بیشتر آشنا می‌شویم.
در ابتدا مشکل یکی از بیماران را با هم بررسی می‌کنیم:
مادر بنده ۶۱ سال دارند و قریب به یک سال وچند ماه است که ماهانه یک پرل ۵۰ هزار ویتامین D مصرف می‌کند. ولی میزان نشان داده شده این ویتامین در نتیجه آخرین آزمایشات ایشان ۲۳ بود. چه علتی برای این تناقض وجود دارد؟ و با توجه به رعایت کردن مصرف ماهیانه داروهایشان، چه میزان دُز دارویی را باید استفاده کند تا دچار کمبود آن، نشود؟
راه حل مناسب به سوال این بیمار را با هم دنبال می کنیم؛ ابتدا روند درمان کمبود ویتامین D را اجرا نمایید، که ۶ ماه زمان برده و بشرح ذیل می‌باشد:
- ۸هفته، هفته‌ای یک پرل ۵۰ هزار واحدی
- بعد از این دوره ۴ ماه، ماهی یک پرل ۵۰ هزار واحدی
- و بعد از آن باید آزمایش تعیین میزان ویتامین D انجام شود.
اگر میزان این ویتامین به حد مطلوب رسیده باشد، توصیه می‌شود مصرف هر ماه یک پرل ۵۰ هزار، از آن‌را ادامه دهید ودر غیر این صورت، توصیه می‌شود مصرف قبل، مجدد تکرار شود.
ویتامین D و تاثیر آن در بدن
ویتامین D، یک ویتامین محلول در چربی است که به هفت شکل مختلف وجود دارد، از فرم D1 تا D7. تفاوت اصلی این ویتامین‌ها در طول عمر و میزان فعالیت آنها می‌باشد. ویتامین D2 در بدن تولید نمی‌شود، و در مکمل‌های دارویی ویتامین D معمولا فرم D2 و D3 وجود دارد.احتمال دارد فرم D6 هم دچار کمبود شود، خصوصا افرادی که بیماری کلیوی داشته و یا افرادی که مشروبات الکلی را زیاد مصرف می‌کنند.
میزان کافی از این ویتامین برای ساخت استخوان، غضروف و دندان لازم است. اما مطالعات امروز نشان می‌دهند که ویتامین D در بسیاری از مسیرهای سلولی داخل بدن نقش داشته و کمبود آن باعث ابتلا به بیماریهای مختلف می‌شود.
- کمبود ویتامین D، زنگ خطری برای ابتلا به سرطان, دیابت و چاقی است.
- کیست‌های تخمدان به خاطر کمبود این ویتامین می‌باشد.
- کمبود این نوع ویتامین باعث مقاومت بدن در برابر انسولین می‌شود.
- باعث عدم کنترل قند خون در افراد دیابتی می‌شود.
- باعث کاهش هورمون سرکوب کننده اشتها شده و همه اینها باعث چاقی شکم و اضافه وزن خواهد شد.
میزان ویتامین D لازم در بدن توسط مواد غذایی و نور خورشید تامین می‌شود. قابل ذکر است که نور خورشید بیشتر از مواد غذایی در تامین این ویتامین در بدن کاربرد دارد، و میزان آن در خوراکی‌ها کمتر می‌باشد.
متاسفانه کمبود ویتامین D در همه کشورها شایع است. خصوصا کشورهایی که به‌خاطر شرایط اقلیمی و موقعیتی، افراد کمتر در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند. لذا تنها راه تشخیص کمبود این ویتامین تا قبل از بروز علایم بالینی، از طریق آزمایش خون می‌باشد.
نقش این ویتامین در بدن
ویتامین D نقش مهمی در بدن دارد. این ویتامین باعث کمک به رشد سلولی، سلامت ماهیچه ها، سیستم ایمنی و کاهش تورم سلولی می‌شود. به‌دلیل اهمیت آن در تنظیم فشار خون، همچنین نقش مهمی در سلامت قلب و عروق دارد و باعث طبیعی شدن سطح کلسیم و فسفر در خون می‌شود.
علل کمبود ویتامین D
- معمولا افرادی که مشکل معده دارند، دچار کمبود ویتامین D می‌شوند. چرا که عدم سلامت معده در جذب این ویتامین اختلال ایجاد می‌کند.
- همچنین بیماریهایی مانند سلیاک، بیماریهای التهابی کرون و بیماریهای گوارشی که باعث اختلال در جذب ویتامین‌ها می‌شوند، نیز باعث کمبود این ویتامین هستند.
- افراد با رنگ پوست سبزه نیز بیشتر در معرض کمبود این ویتامین می‌باشند.
- افرادی هم پیدا می‌شوند که به خاطر مسایل ژنتیکی، دچار کمبود ویتامین D هستند.
از جمله علائم و عوارض کمبود ویتامین D
- ریزش مو
- تعریق بیش از حد به‌خصوص در ناحیه سر و صورت
- درد‌های مزمن در ناحیه استخوانها
- باعث افسردگی و عدم تنظیم صحیح خواب می‌شود.
- مطالعات نشان می‌دهد کمبود ویتامین D باعث تشدید چاقی در افراد می‌گردد، اما هنوز مشخص نشده که آیا این موضوع خود به تنهایی باعث چاقی می‌گردد یا خیر؟
متاسفانه به‌علت نامحلول بودن ویتامین D، مصرف بیش از حد مکمل آن نیز باعث مسمومیت دارویی می‌شود. زیرا این ویتامین در بافت‌های چربی ذخیره شده و مقدار اضافه بر نیاز این ویتامین در بدن، تا مدت زیادی باقی می‌ماند و منجر به افزایش میزان کلسیم خون و عوارض ناشی از آن، مانند سنگ کلیه در بدن فرد می‌شود.
چه کسانی باید از مکمل ویتامین D استفاده کنند؟
معمولا وقتی برای افراد چاق انجام آزمایش کامل تجویز می‌شود، متوجه کمبود این ویتامین، در نتیجه اکثر آنها می‌شویم. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم قبل از اقدام به کاهش وزن، حتما از وجود کافی این ویتامین در بدنتان مطمین شوید.
چنانچه میزان ویتامین D خون شما زیر ۳۰ باشد، باید از مکمل قرص این ویتامین با دوز ۵۰ هزار هفتگی استفاده کنید، که معمولا تا چند هفته باید ادامه دهید. بعد از آن ماهی یکبار مصرف شود تا سطح این ویتامین در بدن شما به بالای ۳۰ برسد. چنانچه نتیجه آزمایش شما زیر ۱۰ باشد احتمالا پزشک متخصص تزریق آمپول آن‌را توصیه می‌کند.
منابع غذایی غنی از این ویتامین کدامند؟
بهترین زمان استفاده از این مکمل در وعده صبحانه، همراه با لبنیات می‌باشد. شیر، تخم مرغ، ماست، ماهی (ماهی‌های چربِ آب‌های سرد مثل سالمون و ساردین)، غلات و سبزی شنبلیله از منابع خوب این ویتامین هستند. البته با توجه به توضیحات قبل نور آفتاب مهمترین عامل تامین ویتامین D می‌باشد.
