دیابت یا بیماری قند خون یکی از شایع‌ترین بیماری‌های امروز جامعه‌ی ماست که سلامت بسیاری از مردم را تحت‌الشعاع قرار داده است. در این مطلب قصد داریم هر آنچه لازم است درباره دیابت بدانید را بیان کنیم.
در ابتدا توضیحی کلی در مورد مکانیزیم کنترل قند خون بدن می‌دهیم.
انسولین چیست؟
انسولین یکی از هورمون‌های حیاتی بدن است که وظیفه‌ی اصلی آن کاهش قندخون از طریق استخراج قند از خون و ذخیره‌ی آن به صورت گلیکوژن در سلول‌های بدن است.
انواع دیابت
۱. دیابت نوع یک
۲. دیابت نوع دو
۳. دیابت بارداری
۴. دیابت همراه بیماری‌های دیگر
دیابت نوع یک
دیابت نوع یک از تخریب سلول‌های لوزالمعده، که به صورت طبیعی انسولین تولید می‌کنند حادث می‌شود. در نتیجه با کمبود انسولین در بدن سطح قند خون افزایش می‌یابد. پس از آنکه تولید انسولین در بدن کاهش یافت، برای آنکه سطح قندخون متوازن باقی بماند می‌بایست انسولین مورد نیاز بدن از طریق سرنگ حاوی محلول انسولین به بدن وارد شود. درصورتی که بدن انسولین را در زمان مناسب دریافت نکند باعث به وجود آمدن وضعیت حاد و خطرناکی می‌شود.
از علائم دیابت نوع یک می‌توان به تشنگی فراوان، خستگی، گرسنگی شدید، تکرر ادرار، کاهش وزن و بی حوصلگی اشاره کرد.
چنانچه قند خون ناشتا زیر ۲۰۰ باشد و فرد مبتلا به دیابت اضافه وزن نداشته باشد، نیازی به مصرف داروهای کاهش دهنده‌ی قند خون نیست و تنها از طریق رژیم غذایی سالم، اصلاح سب زندگی و مدیریت استرس می‌تواند قند خون خود را کنترل کند. اگر پس از گذشته ۳ الی ۴ ماه با رعایت رژیم غذایی ، شیوه‌ی زندگی و مدیریت استرس همچنان قند خون بالا باشد، با تشخیص پزشک متخصص داروهای خوراکی تجویز می‌شود.
داروهای ضد دیابت به ۵ دسته طبقه‌بندی می‌شوند که عبارنتداز: گلی بن گلامید، متفورمین، آکاربوز، پیوگلیتازون(Pioglitazone) و رپاگلینید(Repaglinide).
چنانچه افزایش قند خون صعودی باشد و داروهای خوراکی مثمر ثمر واقع نشوند بیمار دیابتی باید تزریق انسولین را شروع کند.
دیابت نوع دو
دیابت نوع دو که به دیابت بزرگسالان هم معروف است مهمترین و شایع‌ترین نوع دیابت است و حدود ۹۰ درصد بیماران دیابتی را تشکلیل می‌دهد. بر خلاف دیابت نوع یک، در دیابت نوع دو بدن بیمار در زمان مبتلا شدن به دیابت انسولین تولید می‌کند، اما بدن نمی‌تواند از انسولین تولید شده استفاده کند و عدم استفاده‌ی بدن از انسولین باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. همچون دیابت نوع یک، درمان قطعی‌ای برای درمان دیابت نوع دو وجود ندارد اما با رژیم غذایی سالم و حفظ نتاتسب اندام می‌توان دیابت را کنترل کرد و بهبود بخشید.
از علائم دیابت نوع دو می‌توان به تشنگی فراوان، تکرر ادرار، عصبی و بی حوصله بودن، اختلال در بینایی، دیر بهبود یافتن زخم‌ها اشاره کرد.
احتمال مبتلا شدن به دیابت برای همه‌ی افراد وجود دارد اما افراد زیر بیشتر در معرض خطر مبتلا شدن به دیابت نوع دو هستند:
- افراد بالای ۳۰ سال
- افرادی که در خانواده درجه‌ی یک آنها فرد دیابتی وجود داشته باشد
- افرادی که اضافه وزن دارند
- برخی خانم‌های باردار
- افرادی که دارای فشار و چربی خون بالا هستند
دیابت بارداری
حدود ۳ الی ۵ درصد از خانم‌های باردار به خصوص در اواخر دوران بارداری دچار این نوع دیابت می‌شوند، این نوع از دیابت بعد از به دنیا آمدن فرزند از بین می‌رود اما در ۵۰ درصد مواقع این دیابت بعد از زایمان همراه مادر باقی می‌ماند. بنابراین می‌بایست به پزشک مختصص مراجعه کرد تا خطری مادر و فرزند را تهدید نکند.
دیابت همرا با بیماری دیگر
ممکن است برخی افراد مبتلا به بیماری‌های دیگر، همراه با آن بیماری به دیابت هم مبتلا شوند که درصد وقوع چنین رخدادی بسیار کم است.
سطح قند خون نرمال بیماران دیباتی چه قدر است؟
| فرد با وزن نرمال یا اضافه وزن | فرد لاغر | |
|---|---|---|
| تزریق با سر سوزن ۴ میلی‌متر | زاویه ۹۰ درجه | زاویه ۹۰ درجه |
| تزریق با سر سوزن ۵ و ۶ میلی‌متر | زاویه ۹۰ درجه | زاویه ۹۰ درجه به همراه بلند کردن چین پوستی یا زاویه ۴۵ درجه زاویه ۴۵ درجه به همراه بلند کردن چین پوستی(در کودکان بسیار لاغر) |
| تزریق با سر سوزن ۸ و ۱۲ میلی‌متر | زاویه ۹۰ درجه به همراه بلند کردن چین پوستی | زاویه ۴۵ درجه به همراه بلند کردن چین پوستی |
چگونه باید انسولین تزریق کنیم؟
به طور کلی تزریق توسط سرنگ انسولین به چربی‌های زیر پوستی انجام می‌پذیرد، زیرا چربی‌های زیرپوستی درد را زیاد احساس نمی‌کند و امکان جذب یکنواخت انسولین را فراهم می‌نماید.
| دامنه | فشارخون انقباضی | فشارخون انبساطی | رفتار مناسب |
|---|---|---|---|
| فشارخون خیلی پایین | کمتر از ۱۰۰ | کمتر از ۶۰ | با پزشک تماس بگیرید |
| فشارخون معمولی | بین ۱۰۰ تا۱۲۰ | بین ۶۰ تا ۸۰ | خود پایشی |
| فشارخون مطلوب | بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ | بین ۸۰ تا ۸۵ | خود پایشی |
| فشارخون کمی بالا | بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ | بین ۸۵ تا ۹۰ | با پزشک تماس بگیرید |
| فشارخون بالا | بین ۱۴۰ تا ۱۶۰ | بین ۹۰ تا ۱۰۰ | با پزشک تماس بگیرید |
| فشارخون خیلی بالا | بین ۱۶۰ تا ۱۸۰ | بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ | با پزشک تماس بگیرید |
| فشارخون خظرناک بالا بین ۸۰ تا ۸۵ | بالاتر از ۱۸۰ | بالاتر از ۱۱۰ | باید به سرعت تحت درمان قرار بگیرد |
حال به تشریح نحوه تزریق صحیح انسولین توسط سرنگ انسولین می‌پردازیم(با فرض تزریق با سر سوزن ۴ میلی‌متر):
۱. با انگشت شست و انگشت سبابه‌ی خود یک چین از پوست را بالا بیاورید.
۲. سرنگ انسولین را در ۹۰ درجه از سطح پوست قرار دهید.
۳. سرنگ را تا انتها بفشارید و انسولین را تزریق کنید.
نکته‌ی مهم: وقتی تمام انسولین درون سرنگ تزریق شد، قلم انسولین را برای ۵ الی ۱۰ ثانیه مخالف پوست نگه دارید، تا انسولین به بیرون چکه نکند.
شما باید در هر بار تزریق انسولین از یک سرنگ جدید و یک محل تزریق جدید استفاده کنید!
به این نکته توجه داشته باشید که تزریق انسولین به یک نقطه‌ی ثابت و مشخص ممکن است باعث ایجاد یک توده‌ی چربی در محل تزریق شود. برای پیشگیری از ایجاد توده‌ی چربی می‌بایست محل تزریق را در هر بار تزریق ۱ الی ۲ سانتی‌متر تغییر دهید تا احتمال ایجاد توده‌ی چربی کاهش یابد. توده‌ی چربی به مرور زمان از بین می‌رود اما برای تسریع در بهبودی می‌توانید از کمپرس آب گرم نیز استفاده کنید.
انتخاب محل تزریق می‌تواند بر میزان جذب انسولین تاثیرگذار باشد. تزریق سریع الاثر در زمان صرف غذا معمولا در شکم انجام می‌شود در حالی که انسولین پایه که تاثیر آن برای مدت طولانی تر است در ران یا باسن تزریق می‌شود.
برای اطمینان خاطر هر چه بیشتر خود بهتر است در مورد محل تزریق انسولین با پزشک متخصص یا پرستار خود مشورت کنید.
خوراکی‌هایی که قند خون را کاهش می‌دهند
رژیم غذایی سالم و مناسب یکی از مهمترین ابزارهای سلامتی و حفظ تناسب اندام است که نه تنها افراد مبتلا به دیابت بلکه همگان باید رعایت کنند. از جمله مواد ضروری بدن کربوهیدات‌ها، اسیدهای چرب امگا۳، چربی‌های اشباع نشده اشاره کرد.
کربوهیدارت
کربوهیدرات‌ها، فیبر مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند از جمله‌ی آنها می‌توان مواد غذایی زیر اشاره کرد:
- سبزیجات
- میوه
- حبوبات
- غلات سبوس دار
- اسیدهای چرب امگا۳
- ماهی تن
- ماهی ساردین
- ماهی سالمون
چربی‌های اشباع نشده
- روغن زیتون
- روغن کانولا
- روغن بادام‌زمینی
- گردو
غذاهایی که بیماران دیابتی از خوردن آن باید پرهیز کنند
- غذاهای دارای چربی اشباع
- غذاهای دارای چربی ترانس
- گوشت گاو
- صدف و خرچنگ
- جگر
- روغن شیرینی پزی
- کیک و شیرینی
- نوشیدنی‌های قند دار
- لبنیات پر چرب
- غذاهای شور
- غذاهای سرخ‌کردنی
به طور کلی طبق آمار از هر ۲۰ ایرانی یک نفر به دیابت مبتلاست و نیمی از این تعداد نمی‌دانند که دیابت دارند. هر ۱۰ ثانیه یک نفر در جهان به دلیل عدم آگاهی از دیابت و روش کنترل آن، جان خود را از دست می‌دهد. هر ۳۰ ثانیه یک نفر در جهان به علت عدم آگاهی از دیابت و روش کنترل آن، پای خود را از دست می‌دهد. این آمار نشان از اهمیت شناخت انواع دیابت و کنترل آن دارد.دیابت اگر کنترل شود فرد مبتلا به دیابت می‌تواند مانند بقیه به زندگی خود ادامه دهد و بیمار تلقی نمی‌شود. پس بیایید دیابت و راه‌های درمان آن را به صورت جدی دنبال کنیم.
منابع: +
