هپاتیت التهاب کبدی است، که اغلب به علت ابتلا به یکی از انواع ویروس‌ها عارض می‌شود. این بیماری انواع گوناگون داشته و راه‌های انتقال آن متفاوت می‌باشد. من، دکتر حجت درخشان فر، در این مقاله از مجله سلامتی هلثیوم در کنار شما هستم تا با این بیماری، انواع آن، راه‌های پیشگیری، علائم و ویژگیهای آن، خصوصا نوع ویروس هپاتیت کودکان بیشتر آشنا شوید.
ویروس هپاتیت (التهاب کبدی)
این بیماری معمولا هیچ علامتی ندارد، ولی در عده‌ای دیگر با تب، یرقان (زردی) کاهش اشتها، تهوع و استفراغ همراه است. حداقل ۶ نوع از این ویروس دیده می‌شود، هر یک را بر اساس نوع ویروس ایجاد کننده آن طبقه بندی کرده‌اند که عبارتند از:
- هپاتیت از نوع A که آن را هپاتیت عفونی یا یرقان عالم‌گیر نیز می‌نامند، واکسیناسیون علیه آن در دو نوبت یک سالگی و نوبت دوم ۶ تا ۱۲ ماه بعد توصیه می‌شود.
- هپاتیت از نوع B که به آن هپاتیت سرمی یا یرقان ناشی از تزریق خون هم گفته می‌شود، واکسیناسیون علیه آن در مورد تمام شیرخواران هنگام تولد و دو یادآور بعدی توصیه می‌شود.
- هپاتیت از نوع C که علت مهم ابتلا به هپاتیت مزمن به شمار می‌رود، درحال حاضر واکسن ضد آن ساخته نشده است.
نیمی از مبتلایان به این بیماری، دچار التهاب کبد از نوع B و نیم دیگر دچار التهاب A هستند. بقیه موارد باقی مانده به ویروس از نوع C مبتلا می‌‌باشند.
به طور معمول مدفوع انسان به ویروس آلوده است، بنابراین در مراکز مراقبت از کودکان عفونت می‌تواند با عدم شستشوی دستها بعد از استفاده از توالت یا به دنبال تعویض پوشک یک کودک مبتلا منتقل شود.
اگر فردی آب آلوده به مدفوع انسانی را بنوشد ممکن است به این بیماری دچار شود. یک کودک آلوده به ویروس التهاب کبدی A دو تا شش هفته بعد از ابتلا به ویروس بیمار خواهد شد. بیماری معمولاً ظرف یک ماه ناپدید می‌شود.
گرچه بیماری هپاتیت A نیز می‌تواند به طور نادر از طریق خون یا مایع منی سرایت کند، ولی هپاتیت B بیشتر به این وسیله منتقل می‌شود. شیوع عفونت هپاتیت B در بین بزرگسالان، نوجوانان و در نوزادان مادرانی که آلوده به ویروس هستند، شایع‌تر است. یک خانم باردار مبتلا به هپاتیت B حاد یا مزمن، ممکن است عفونت را هنگام زایمان به نوزاد خود منتقل کند. بین بزرگسالان و نوجوانان ویروس می‌تواند از طریق فعالیت‌های جنسی انتقال یابد.
در گذشته هپاتیت C از طریق انتقال خون آلوده صورت می‌گرفت. در حال حاضر با انجام آزمایشی حساس که روی اهداکنندگان خون انجام می‌گیرد، خون‌های آلوده به ویروس هپاتیت C شناسایی و با معدوم کردن آن از انتشار بیماری جلوگیری می‌شود.
راه دیگر انتقال ویروس هپاتیت C استفاده از سر سوزن‌های آلوده به ویروس به وسیله معتادان تزریقی است. با استفاده از سوزن و سرنگ‌های استریل یکبار مصرف و بررسی روی خون و انواع فرآورده‌های خونی خطر انتقال هپاتیت B و C به طور اساسی در بیمارستان‌ها و مطب‌ها از بین رفته است. عفونت با ویروس هپاتیت C به طور عادی علامتی ندارد، و فقط علائم خفیفی مانند خستگی و زردی را همراه دارد. در بسیاری از موارد ممکن است بیماری مزمن شده و باعث بیماری شدید کبدی، نارسایی کبد، سرطان آن و بالاخره مرگ شود.
علائم و نشانه‌ها
یک کودک می‌تواند دچار ویروس هپاتیت باشد، اما علائم وجود بیماری در او دیده نشود. علامت هپاتیت کودکان مبتلا اندک می‌باشد که با لرز و احساس خستگی برای چند روز و در بعضی دیگر تبی که به دنبال بروز زردی خود را نشان می‌دهد. زردی قابل توجه در چشم و پوست که به علت افزایش غیر طبیعی بیلی روبین (رنگدانه زرد در خون) به علت التهاب کبد، مشاهده می‌شود.
احتمال کمی وجود دارد که هپاتیت B علاوه بر زردی، کم اشتهایی، تهوع، استفراغ و درد شکم با تب و لرز نیز همراه باشد.
هپاتیت کودکان
والدین عزیز، اگر کودکتان با استفراغ یا درد شکمی بیشتر از چند ساعت مواجه شد، یا اگر اشتهای او کم و دچار تهوع یا لرزی شد که بیشتر از چند روز ادامه دارد، باید به این بیماری مشکوک شوید. زیرا این علائم می‌توانند نشانه‌هایی از ابتلا به این بیماری باشند. سریع به پزشک مراجعه کنید و با انجام آزمایش خون و بررسی از سمت پزشک، معلوم خواهد شد کودکتان به هپاتیت کودکان، مبتلاست یا عامل دیگری درکار است.
کودکان به خصوص آنهایی که به گروه‌های پایینی از ساختار اقتصادی و اجتماعی تعلق دارند، بالاترین آمار مبتلایان به عفونت التهاب کبدی A را تشکیل می‌دهند. از آنجا که اغلب فاقد علائم بالینی هستند، بیماری‌شان بدون تشخیص باقی می‌ماند. هپاتیت کودکان A می‌تواند به صورت مستقیم از شخصی به شخص دیگر منتقل شود، یا از طریق آلودگی غذا یا آب انتشار یابد.
شرایط بستری شدن کودکان مبتلا
بسیاری از بچه‌های مبتلا به این ویروس، نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند.
مگر با از دست دادن اشتها و یا استفراغ، که با خطر کم آبی بدن مواجه می‌شود و یا بروز سستی و بی‌توجهی به تحریکات و هذیان که نشانه وخامت بیماری می‌باشد، در صورت لزوم پزشک، دستور بستری شدن او را توصیه خواهد کرد. بسیاری از بچه‌های مبتلا به این ویروس، ممکن است به نوع مزمن این بیماری دچار شوند. ممکن است بیماران مبتلا به هپاتیت کودکان، پس از بهبود به سیروز کبدی گرفتار شوند. کبدی که پس از آسیب بهبود می‌یابد به جای قسمت‌هایی از بافت فعال کبدی نسج مرده فیبروز جای آن ها را می‌گیرد. این بیماری به ندرت منجر به مرگ می‌شود، هپاتیت A به حالت مزمن تبدیل نمی‌شود ولی در مقایسه ۱۰ درصد کودکان مبتلا به هپاتیت B به حاملین مزمن تبدیل می‌شوند.
درصد بالایی از کودکان که از والدین مبتلا به هپاتیت B حاد یا مزمن متولد می‌شوند، اگر به طور صحیح با واکسن هپاتیت B مورد تزریق قرار نگیرند، به ناقلین مزمن ویروس هپاتیت کودکان، تبدیل می‌شوند. مانند ناقلین هپاتیت B آنها نیز در سال‌های بعد در معرض خطر ابتلا به سرطان کبد خواهند بود.
در حال حاضر واکسن پیشگیری کننده از هپاتیت A در آمریکا موجود است. این واکسن ابتدا در سال ۱۹۹۵ موفق به اخذ پروانه شد و تزریق آن برای مسافرین بین‌المللی، کارکنان مراکز پر خطر و تمام کودکان ساکن در شهرهایی که هپاتیت A در محل سکونتشان شایع می‌باشد، توصیه می‌شود.
درمان هپاتیت
در اکثر موارد برای این بیماری، درمان خاصی وجود ندارد، مانند غالب عفونت‌های ویروسی، بدن با مکانیزم (ساز و کار) دفاعی خود، معمولاً بر عامل بیماری غلبه می‌کند. اگر چه نیازی به آن نیست که در مورد فعالیت و رژیم غذایی کودکتان سخت‌گیری کنید، ولی باید مصرف روزانه‌ی خوراک روزانه‌اش را بر حسب اشتها و انرژی مورد نیازش تنظیم کنید.
از مصرف آسپرین و استامینوفن خودداری کنید، زیرا به علت آسیب و عمل ناکافی کبد امکان مسمومیت با این دو دارو وجود دارد. همچنین قابل ذکر است، کودکانی که به علت یک بیماری دراز مدت، با داروهایی خاص تحت درمان هستند، باید برای تنظیم مجدد مقدار داروهای مصرفی، به پزشک خود مراجعه کنند. زیرا کبد آنها در شرایط بیماری، قادر به تحمل مصرف مقادیر زیادی از دارو نمی‌باشد.
انواع اندکی دارو برای درمان هپاتیت B و C در دسترس است، که بسیاری از آنها برای مصرف هپاتیت کودکان، هنوز مورد تایید قرار نگرفته‌اند. اگر هپاتیت کودکتان مزمن شود، متخصص کودکان شما را به متخصص دیگری معرفی خواهد کرد تا به وسیله او تحت نظر و در صورت لزوم مورد درمان دارویی قرار گیرد.
پیشگیری
شستشوی دستها قبل از خوردن غذا و بعد از برگشت از توالت یکی از مهمترین اقدامات پیشگیری کننده است. به کودکان در همان سنین بسیار پایین باید آموخت دست‌هایشان را در مقابل این ویروس شستشو دهند. اگرکودکتان در یک مرکز مراقبت قرار دارد، باید اطمینان حاصل کنید که کارکنان این مراکز بعد از تعویض پوشک بچه‌ها و نیز قبل از دادن غذا به آنها دست‌هایشان را می‌شویند. هپاتیت A از طریق صحبت، دست دادن و بازی با یک کودک مبتلا یا در مراکز تجمع کودکان منتقل نمی‌شود. این بیماری وقتی می‌تواند به فرد دیگری سرایت کند که، تماس مستقیمی با غذا یا آب آلوده به مدفوع فرد مبتلا، ایجاد شود. این ویروس از راه بوسیدن، به دهان بردن اسباب بازی‌های مشترک و استفاده از ظروف غذاخوری، به دیگران منتقل می‌شود. ولی برای ابتلا به هپاتیت B باید تماس مستقیم با خون یا مایعات بدن شخص مبتلا ایجاد شود.
اگر مشکوک به آن هستید که کودکتان با یک شخص مبتلا در تماس بوده است، فورا با پزشک در میان بگذارید، تا اقدامات لازم انجام شود. اگر احتمال عفونت در کار باشد بسته به اینکه با کدام ویروس این بیماری درگیر می‌باشد، پزشک اقدام به تزریق گاما گلوبولین یا واکسن هپاتیت خواهد کرد. قبل از سفر به خارج از کشور با کودک خود با پزشک مشورت کنید، تا احتمال خطر ابتلا به این بیماری را در کشورهای مقصد تعیین کند. در بعضی شرایط معین تزریق گاماگلوبولین یا واکسن هپاتیت A ممکن است ضرورت داشته باشد. امروز توصیه می شود همه نوزادان، شیرخواران و بزرگسالان برضد هپاتیت B واکسینه شوند.
