عارضه آندومتریوز یکی از مشکلاتی بوده که در بین یک دهم از بانوان دیده می‌شود. در این مقاله از مجله سلامتی هلثیوم من، دکتر رکسانا کارگر، متخصص زنان و زایمان، شما را با این بیماری آشنا کرده و توضیح خواهم داد که آندومتریوز چیست، چه علائمی داشته و چه درمان‌هایی برای آندومتریوز وجود دارد. تا انتهای این مقاله با من همراه بوده و سوالات خود را در انتهای همین پست با من به اشتراک بگذارید.
آندومتریوز چیست؟
به عبارتی ساده آندومتریوز به حضور بافت آندومتر در خارج از رحم گفته می‌شود. شایع‌ترین مکان‌هایی که امکان حضور این ضایعات در بدن وجود دارد و سبب ایجاد آندومتریوز می‌شود، داخل لگن و صفاق است. این بیماری حدود ۱۰ درصد از بانوانی را که در سنین باروری قرار دارند تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته وجود این بیماری در نوجوانان و خانم‌هایی که در سنین یائسگی هستند و هورمون تراپی می‌شوند نیز گزارش شده است. ولی در حالت معمول این بیماری بیشتر خانم‌هایی را که در سنین باروری هستند درگیر خواهد کرد.
عوامل ایجاد آندومتریوز
وجود یک سری علائم در بانوان ممکن است سبب ایجا این بیماری شود. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خانم‌هایی که نازایی دارند.
- کسانی که دوران قاعدگیشان در سنین کم شروع می‌شود.
- افرادی که سیکل‌های قاعدگی کوتاه دارند.
- افراد که خونریزی‌های شدید دوران قاعدگی دارند.
- کسانی که هیچ فرزندی ندارند.
- کسانی که در هنگام تولد وزنی کمتر از وزن نرمال داشته باشند.
- در افراد دوقلو در صورت مبتلا بودن یک قل احتمال درگیری قل دیگر وجود دارد.
آندومتریوز جنبه ژنتیک نیز دارد. یعنی اگر مادر و یا فرزندی درگیر این بیماری باشند، احتمال درگیری خواهر و یا فرزند دیگر نیز وجود دارد. همچنین تجربه نشان داده است که احتمال وجود آندومتریوز در افراد قد بلند بیشتر وجود دارد.
وجود عوامل دیگری در افراد می‌تواند ریسک بروز این بیماری را کاهش دهد. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- کسانی که چندین فرزند دارند.
- بانوانی که دردوران شیردهی قرار دارند.
- کسانی که شاخص توده بدنی آن‌ها بالاتر می‌باشد.
- کسانی که ورزش می‌کنند.
- کسانی که از رژیم‌های غذایی حاوی میوه و سبزی استفاده می‌کنند.
خطر سرطان تخمدان در کسانی که مبتلا به آندومتریوز هستند بسیار کم بوده و در حد ۱/۳ الی ۱/۹ درصد می‌باشد. اگر یکی از بستگان درجه اول شما دچار این بیماری شود خطر ابتلا به آن در شما ۷ برابر افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل گفته می‌شود آندومتریوز به طور نسبی نوعی بیماری ژنتیکی می‌باشد.
تشخیص بیماری آندومتریوز
شرح حال و علائم مریض: در زنانی که به علت کاهش باروری، دردهای زمان قاعدگی، درد زمان نزدیکی و دردهای مزمن لگنی به ما مراجعه می‌کنند باید شک آندومتریوز وجود داشته باشد. همچنین ممکن است آندومتریوز در یک فرد پیشرفته بوده ولی هیچ علامتی دال بر وجود این بیماری موجود نباشد و یا شدت علائم با شدت بیماری ارتباطی نداشته باشد.
ممکن است این بیماری با علائم گوارشی در صورتی که ضایعات عمده آندومتریوز بر روی روده و دستگاه گوارش ایجاد شده باشد همراه باشد. علایمی از قبیل تهوع، استفراغ، نفخ در زمان پریود و تغییر عادت اجابت مزاج می‌توانند از جمله علائم آندومتریوز باشند. طی بررسی‌های صورت گرفته در کشورهای مختلف متوسط دوره زمانی که علائم آندومتریوز ایجاد شده و این بیماری تشخیص داده می‌شود، معمولا حدود ۹ الی ۱۲ سال طول می‌کشد. یعنی از زمانی که علائم آندومتریوز شروع شده تا زمانی که آندومتریوز تایید شود حداقل ۹ سال طول خواهد کشید. این بیماری با کاهش کیفیت زندگی و علائمی مانند افت عملکرد شغلی به علت دردهایی که ایجاد شده و نوسانات خلقی و احساس افسردگی همراه است. به علت آن که آندومتریوز به صورت دردهای قاعدگی خود را نشان می‌دهد، ممکن است بسیاری از اطرافیان بیمار وخامت بیماری را درک نکنند.
تشخیص بیماری علاوه بر گرفتن شرح حال بیمار، با مراجعه به پزشک زنان و معاینه متخصص زنان نیز قابل تشخیص است. روش‌های تصویر برداری به صورت سونوگرافی، MRI و در نهایت لاپاراسکوپی در تشخیص کمک کننده است. سونوگرافی اگر توسط فردی که واقعا مهارت کامل و تخصص لازم در بررسی ضایعات آندومتریوز را داشته باشد بسیار کمک کننده می‌باشد. معمولا سونوگرافی واژینال بهترین روش برای انجام چنین کاری می‌باشد.
درمان آندومتریوز
درمان آندومتریوز انواع مختلفی دارد. اینکه کدام روش درمانی مناسب بیمار بوده و باید از آن استفاده کرد، با توجه به فاکتورهای متعددی انتخاب می‌شود. شرایط و شرح حال بیمار، عوارضی که برای بیمار ایجاد می‌شود و تفاوت قیمتی که این روش‌ها با یکدیگر دارند از جمله فاکتورهای اصلی جهت انتخاب روش درمان آندومتریوز می‌باشند. بنابراین نمی‌توان گفت کدام روش بر روش دیگر ارجحیت دارد. ولی در حالت کلی می‌توان درمان آندومتریوز را به دو دسته تقسیم کرد.
- درمان دارویی آندومتریوز: درمان‌های دارویی اولین دسته از سری درمان‌های دارویی آندومتریوز می‌باشد که خود نیز به چندین زیردسته تقسیم می‌شود. این نوع درمان برای کسانی که دردهای قاعدگی بدون علت دارند مفید خواهد بود.
استفاده از مسکن‌های خوراکی از دسته NSAIDs جز درمان‌های دارویی می‌باشند. این مسکن‌های خوراکی دردهای بیمار را از طریق از بین بردن حس درد و پایانه‌های گیرنده‌های درد برطرف می‌کند. همچنین از آنجایی که این عارضه، یک بیماری التهابی است با مهار OCP که در ایجاد و التهاب آندومتریوز نقش دارند درد بیمار را کاهش می‌دهند. معمولا ممکن است یکی از علل دردهای قاعدگی اولیه، این بیماری باشد. به همین جهت اگر تشخیص قطع وجود نداشته باشد، برای اینگونه دردها درمان دسته اول یعنی درمان دارویی تجویز می‌شود.
قرص‌های جلوگیری از بارداری یا به اصطلاح قرص‌های ضد بارداری روشی دیگر برای درمان آندومتریوز می‌باشند. این قرص ها را می‌توان هم به صورت ماهانه و سیکلیک و هم به صورت ممتد برای مریض تجویز کرد. مصرف این قرص‌ها باعث ایجاد حالت حاملگی کاذب شده و و در نتیجه ضایعات آندومتریوز را از بین خواهد برد. طبق بررسی‌های صورت گرفته محققان متوجه شده‌اند که اثر بخشی حالتی که قرص‌های ضد بارداری به صورت ممتد تجویز می‌شوند بسیار بیشتر از حالتی بوده که به صورت ماهیانه و سیکلیک مصرف می‌گردند.
درمان‌های دارویی از دسته پروژسترون‌ها نیز روش خوبی در درمان آندومتریوز بوده که با اثر خوب کردن ضایعات آندومتریوز جلوی پیشرفت آن را خواهد گرفت.
در نهایت آمپول‌هایی وجود دارند که می‌توان آن را به صورت ماهانه و یا هر سه ماه یک بار تزریق کرد. این آمپول‌ها هورمونی را تحت تاثیر قرار داده که این هورمون بر روی هیپوفیز اثر دارد. در نتیجه این اتفاق هیپوفیز نیز هورمونی ترشح می‌کند که بر تخمدان‌ها اثرگذار است. هورمون مترشحه از هیپوفیز سبب سرکوب ترشح هورمون مترشحه از تخمدان‌ها شده و استروژن که سبب رشد ضایعات آندومتریوز می‌شود دیگر ترشح نمی‌شود.
- جراحی: اگر مریضی در نهایت به درمان‌های دارویی جواب ندهد، قدم آخر انجام عمل جراحی می‌باشد. نوع جراحی در افرادی که این بیماری را دارند لاپاراسکوپی می‌باشد. مزیت انجام لاپاراسکوپی این است که امکان برداشتن ضایعات آندومتریوز با توجه به آن چسبندگی‌های شدیدی که در لگن این افراد وجود دارد بهتر بوده و هر چه قدر لگن از ضایعات آندومتریوز پاک شود احتمال عود کمتر خواهد بود.
با درمان‌های دارویی درد بیمار بهبود پیدا خواهد کرد ولی کیست و ضایعات ایجاد شده همچنان وجود خواهند داشت و از بین نخواهند رفت و پس از قطع درمان دوباره این ضایعات فعال خواهند شد. در درمان‌های جراحی کاملا این ضایعات برداشته شده ولی این بیماری کمی ماهیت عود‌کنندگی داشته و در ۵ سال آینده ۲۰ درصد احتمال عود وجود دارد. هر چه قدر لگن از وجود این ضایعات پاک شود احتمال عود کمتر است و بعد از عمل نیز بیمار بایستی حتما تحت نظر بوده و پیگیری‌های لازم باید انجام شود.
در صورت وجود هرگونه سوال در رابطه با بیماری آندومتریوز در انتهای همین مقاله پاسخگوی شما عزیزان می‌باشم.
