نگرانی والدین از شرایط جسمانی، روحی و ذهنی کودکان منوط به گروه خاصی از پدر مادرها نمی‌باشد. تمام اقشار اجتماع از هر گروه و خانواده‌ای با این دغدغه فکری همراه هستند. من، دکتر پروانه کاظمی ، در این مقاله از مجله سلامتی هلثیوم، نقش تغذیه سالم و مناسب در تقویت حافظه را بررسی کرده و راهکارهای موثر را خدمتتان معرفی می‌کنم.
اهمیت تغذیه در ساختار مغز
پیچیده‌ترین و شگفت انگیزترین دستگاه بدن با توانمندی شگرف، سیستم حافظه و یادگیری است. که عوامل ارثی و ژنتیکی و عوامل محیطی متعددی در شکوفا کردن این سیستم دخالت دارند. اولین فاکتور موثر در شکوفایی فکر و اندیشه ژنتیک می‌باشد، که از پدر و مادر و از اجدادمان به ارث می‌رسد. ولی باید بدانیم ظرفیت ژن‌ها وقتی به بهره‌برداری مناسب می‌رسد که عوامل و فاکتورهای محیطی بتوانند این ظرفیت‌ها را به تکامل برسانند. یکی از این فاکتورها سبک زندگی و تغذیه است.
در صورتیکه تغذیه کودک صحیح و کامل باشد، تمام مواد مغذی لازم برای بدن، از راه تغذیه سالم وارد بدن کودک می‌شود. مصرف مکمل، فاکتور دیگری در تقویت حافظه کودک می‌باشد، در شرایط تامین مواد مغذی از طریق تغذیه مناسب، دیگر نیازی به مکمل‌ها نیست.
مواد غذایی که می‌خوریم و وارد بدن می‌کنیم، در حقیقت ساختمان بدنمان را می‌سازند. پس بدن ما از آنچه که می‌خوریم ساخته می‌شود. از جمله مغز ما که کل مسیر زندگی ما، خلاقیت‌های ما، یادگیری‌های ما به دست این ارگان حیاتی می‌باشد. بنابراین نقش اساسی فاکتورهای غذایی در یادگیری مغزی و تقویت حافظه، برای ما اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. پس خانواده‌ها باید توجه کنند که فقط معده فرزندانشان را پر نکنند. و از تغذیه مناسب استفاده کنند که بتوانند، نیازهای زیستی، دفاعی و تولید انرژی و افزایش توان یادگیری فرزندانشان را موجب شوند.
نقش مهم خانواده‌ها در ساختار تغذیه
انتخاب‌های مواد غذایی به وضعیت اقتصادی خانواده هم ربط دارد. البته شرط لازم است ولی کافی نیست. چه بسا خیلی از اختلالات تغذیه‌ای در خانواده‌های مرفه دیده می‌شوند، مثل کبد چرب، چاقی، فشار خون بالا و غیره. این مشکلات عموماً به خاطر مصرف بالای فست فودها و غذاهای آماده، در این گروه خانوادگی دارای سطح اقتصادی خوب، بیشتر دیده می‌شوند.
۳۰درصد از چاقی بچه‌ها به دلیل مهر و محبت نابجا و اضافه خانواده‌ها اتفاق می‌افتد. پس اولین مساله تغذیه و به دنبال آن تقویت حافظه در کودکان داشتن الگوی مناسب غذایی است.
نکته دوم داشتن نظم در ساعت خواب است. فرزندان باید زود بخوابند که بتوانند صبحانه میل کنند. اگر فرزندی تا دیروقت بیدار بماند و صبحانه نخورد، هم در رشد قدی او ایجاد مشکل می‌شود. و هم مهمترین وعده غذایی او حذف شده است.
تحقیقات نشان داده که فرزندانی که صبحانه نمی‌خورند، قند و نشاسته بیشتری در طول روز مصرف می‌کنند. متاسفانه به خاطر تنوع محصولات غذایی موجود در بازار و به دلیل بی حوصلگی یا عدم وقت کافی خانواده‌ها، تغذیه مناسب برای کودکان در نظر گرفته نمی‌شود. معمولا تغذیه میان وعده کودکان و نوجوانان در طول روز کیک، بیسکویت و آبمیوه‌های صنعتی می‌باشد. ناغافل از اینکه کیفیت غذاهای خورده شده در بهره وری سلولهای مغزی، و در تقویت حافظه نقش بسزایی دارند.
توصیه ما متخصصین تغذیه به خانواده‌ها این است که از بدو شروع غذاهای تکمیلی، بچه‌ها را به خوردن همه گروه‌های غذایی عادت دهند. چرا که هر کدام از ۵۰ ریز مغذی و ۲۰ درشت مغذی، اگر به طور متعادل به کودکان و نوجوانان نرسند، موجب کاهش رشد قدی و کاهش فعالیت‌های سلولهای مغزی می‌شود.
الگوی غذایی مناسب در برنامه غذایی چگونه است؟
نان و غلات، فرآورده‌های سبوس دار، سبزیجات، میوه جات، لبنیات و پروتئین‌ها، باید به طور منظم در برنامه غذایی بچه‌ها باشند.
با بررسی الگوهای غذایی خیلی از خانواده‌ها، درصد اسنک‌ها، نوشابه‌ها، بستنی‌های پر کالری و تنقلات بی ارزش، سهم زیادی از سبد خانواده را تشکیل می‌دهند.
کم شدن سهم غذاهای سنتی مثل کال جوش، آبگوشت، عدسی از برنامه‌های غذایی خانواده‌ها و افزایش نامناسب فست فودها به شدت در میان خانواده‌های ایرانی دیده می‌شود.
سرچشمه این مسیر حرکتی اشتباه پدرو مادرها هستند، چراکه خانواده‌ها خودشان هم الگوی غذایی مناسبی ندارند. زمانیکه پدر و مادر صبحانه نمی‌خورند یا خودشان هم تمایل به مصرف فست‌فود دارند، در این موارد نمی‌توان انتظار داشت که فرزند آنها بتوانند انتخاب مناسبی داشته باشند.
برای تقویت حافظه در ایام امتحانات چه موادی مصرف شود؟
- شیر، تخم مرغ، ماهی و حبوبات مصرف شود
- بچه‌ها حداقل یک عدد سیب میل کنند
- در طی روز آب کافی بنوشند
- برنج، ماهی، ماکارونی، سوپ جو، عدسی و خورشت‌های کم چرب، غذاهای مناسبی برای ایام امتحانات هستند
- صبحانه کامل و ناهار شام مختصر میل کنند
- ماست یا شیر را هر شب مصرف کنند
- مصرف عسل و نعنا توصیه می‌شود
- ساعت ۱۰ صبح و ۴ عصر مصرف آجیل مثل پسته، بادام زمینی، کشمش برای تامین انرژی مغز بسیار مناسب است
مصرف تنقلات را در فرصت‌های استراحت مابین مطالعه بگذارند، نه در حین مطالعه
سوسیس، کالباس همبرگر، پیتزا، پفک، چیپس و سیب زمینی سرخ کرده در ایام امتحانات مصرف نشود
اهمیت مصرف ماهی در تقویت حافظه
در پایان خاطرنشان می‌شوم، با توجه به نتیجه تحقیقات دانشگاه پنسیلوانیا، کودکانی که حداقل هفته‌ای یک بار ماهی می‌خورند، آی کیو بالاتری در حد ۵ نمره بیشتر از سایر بچه‌ها دارند. اگر والدین می‌خواهند کودکانشان سالم باشند و بهره هوشی بالاتری داشته باشند، باید هفته‌ای یک بار ماهی در رژیم غذایی فرزندان، برای تقویت حافظه شان قرار دهند.
