درمان استرس با زاناکس: هرآنچه باید بدانیم

در دنیای پر اضطراب امروز، استرس بدون شک یکی از معضلات بزرگ در همه‌ی جوامع است. اما چطور باید استرس خود را درمان کنیم؟ آیا این کار بدون مراجعه به پزشک معالج متخصص اختلالات استرس ممکن است؟ آیا می‌توان بدون توجه به شرایط فردی به درمان خودسرانه استرس یا مصرف داروها دست زد؟ اگر خودسرانه از دارو‌های آرام‌بخش استفاده کنیم باید منتظر چه عواقبی باشیم؟

آیا تا به حال اسم داروی زاناکس به گوشتان خورده؟ از فواید و مضرات استفاده از دارو‌های آرام‌بخش چیزی می‌دانید؟

یکی از داروهای مورد استفاده در درمان استرس زاناکس است. برای اینکه بدانید شرایط استفاده و نقش زاناکس در درمان استرس چیست با ما همراه باشید.

زاناکس چیست؟

زاناکس (Xanax) نام تجاری دارویی به نام آلپرازولام (Alprazolam) است که در دسته‌ی دارو‌های آرام‌بخش به فروش می‌رسد.

زاناکس از خانواده‌ی بنزودیازپین هاست. از خانواده‌ی زاناکس داروهایی مثل دیازپام یا والیوم، کلونازپام یا کلونوپین و لورازپام یا اتوین را می‌شناسیم. زاناکس که در اکتبر سال ۱۹۸۱ به تایید  FDA رسید. این دارو روی واکنش‌های  هیجانی مغز اثر می‌گذارد و از شدت آن‌ها می‌کاهد تا اثر آرام‌بخشی را در بیماران مبتلا به اختلالات استرس و قربانیان حملات پنیک ایجاد کند.

به طور کلی بنزودیازپین‌ها که زاناکس نیز از این دسته است روی عملکرد سیستم مرکزی مغز تاثیر گذاشته و با کند کردن حرکت مواد شیمیایی که ممکن است غیر متعادل شوند از تنش عصبی و استرس می‌کاهد. زاناکس با افزایش تاثیر یک ماده‌ی شیمیایی به نام gamma-aminobutyric acid یا همان GABA یک تاثیر آرام‌بخش ایجاد می‌کند.

۵ نکته در درمان استرس توسط زاناکس

۱. اگر از نوشیدنی‌های الکلی استفاده می‌کنید حتما به دکتر خود اطلاع دهید، تداخل زاناکس با داروهای آرام‌بخش دیگر یا الکل می‌تواند بسیار خطرناک باشد؛ برای مثال استفاده از زاناکس به همراه الکل بر تاثیر الکل روی مغز می‌افزاید، همچنین تداخل زاناکس و الکل می‌تواند باعث اختلال در سیستم تنفس، کاهش توانایی در نفس کشیدن و حتی منجر به مرگ بر اثر خفگی شود‌.

۲. قبل از اطمینان یافتن از اینکه زاناکس چگونه روی شما و بدن شما تاثیر می‌گذارد از رانندگی و یا از فعالیت‌های سنگین دوری کنید.

۳. حتی اگر احساس می‌کنید که زاناکس تاثیر آرام‌بخشی خود را روی مغز شما از دست داده بدون مشاوره‌ی پرشک دوز مصرفی را افزایش ندهید (استعمال زاناکس یا به طور کلی دارو‌های آرام‌بخش در دسته‌ی بنزودیازپین‌ها می‌توانند اعتیاد فیزیکی و یا احساسی ایجاد کنند)

۴. دوز مصرفی زاناکس را به طور ناگهانی و بدون مشاوره با پزشک قطع یا کم نکنید! این کار می‌تواند‌ باعث بروز نشانه‌هایی شبیه به ترک کردن یک ماده‌ی مخدر در بدن شود .

۵. اگر دچار آسم یا بیماری‌های  تنفسی دیگر، مشکلات کلیه، کبد هستید و یا اگر دارای سابقه‌ی اعتیاد به الکل، سابقه‌ی افسردگی ، اقدام یا  تمایل به اقدام به خودکشی دارید، قبل از مصرف زاناکس این اطلاعات را حتما با پزشک خود درمیان بگذارید.

استفاده از زاناکس دردوران بارداری و شیردهی مجاز است؟

مصرف زاناکس در بارداری یا در زمان شیردهی توصیه نمیشود؛ اگر در حین استفاده از داروهای آرام‌بخش مثل زاناکس باردار شده‌اید، حتما با پزشک خود در مورد اجازه‌ی ادامه‌ی استفاده از دارو‌ها مشورت کنید. معمولا فقط و فقط در مواردی پزشک معالج اجازه‌ی ادامه‌ی مصرف زاناکس را به شما می‌دهد که کنترل استرس و جلوگیری از وقوع حملات پنیک مهم‌تر از عوارض احتمالی و یا ثابت شده‌ی زاناکس باشد.

استفاده از زاناکس در زمان بارداری می‌تواند باعث اختلالات موروثی در جنین شود. تاثیرات استفاده از دارو‌های آرام‌بخش در یک سوم اولیه‌ی دوره‌ی بارداری می‌تواند بسیار خطرناک باشد؛در دوران شیردهی توصیه میشود که مصرف زاناکس و یا شیردهی قطع شود. همچنین استفاده از زاناکس در دوران شیردهی می‌تواند باعث خستگی،بیحالی و یا کاهش وزن نوزاد شود.

چه کسانی باید در مصرف زاناکس بیشتر دقت کنند؟

• اگر دارای اضافه وزن هستید، یا سابقه‌‌ی بیماری‌های کبدی یا کلیه‌ای می‌باشید، احتمالا نسبت به مصرف زاناکس حساسید.
• اگر نسبت به هر یک از دارو‌های خانواده زاناکس (بنزودیاپین ها) دارای حساسیت هستید نباید از این دارو استفاده کنید.
• در بیماران مسن تاثیرات بنزودیازپین می‌تواند قوی‌تر باشد. در این دسته از بیماران تاثیرات آرام‌بخش زاناکس ممکن است بیشتر طول بکشد و کاهش قدرت بدنی و اختلالات حرکتی در بیماران مسن که از بنزودیازپین استفاده می‌کنند بسیار بیشتر مشاهده شده بنابراین باید با مراقبت بیشتری از زاناکس برای بیماران مسن استفاده کرد.

گروه‌های مختلف در مواجهه با زاناکس

گروه اول افراد با نژاد مختلف؛ زاناکس می‌تواند بر روی بیماران آسیایی تاثیر بیشتری از بیماران اروپایی یا آمریکایی داشته باشد.

در مورد بیمارانی که مبتلا به افسردگی هستند استفاده از زاناکس ممکن است شیدایی یا حالات بیماری‌های روانی را به دنبال داشته باشد.

اثرات مصرف زاناکس روی کودکان تحقیق نشده ولی می‌دانیم که جنسیت در تاثیرات زاناکس نقشی ندارد.

استفاده‌های درست و نادرست از زاناکس

زاناکس معمولاً برای مدیریت اختلالات استرس یا برای رهایی از  تجربه‌ی استرس‌های کوتاه مدت استفاده می‌شود. معمولاً استرس‌هایی که در طول روز و در زندگی روزمره تجربه می‌کنیم نیازمند درمان نیستند؛ اختلالات استرس معمولا با ترس‌ها و نگرانی‌های بیش از حد و غیرمعمول شناخته می‌شوند. زاناکس در مواردی از استرس‌ها می‌تواند کاربرد پزشکی و درمانی داشته باشد که مطمئن باشیم فرد واقعا دچار اختلال استرس است؛ مثلا در یک دوره شش ماهه که فرد بیمار تحت نظر است نسبت تعداد روزهایی که با استرس های غیر معمول گذرانده بسیار بیشتر از روز‌هایی باشد که آرام و بدون این استرس‌ها گذرانده.

حداقل ۶ نشانه از ٣ گروه اصلی ذیل را می‌توان در بیمارانی که مبتلا به اختلالات استرس هستند پیدا کرد:

١- مشکلات در حرکات فیزیکی، مثل لرزیدن، تیک‌های عصبی، کشش و گرفتگی ماهیچه‌ای، درد یا کوفتگی بدن و خستگی مفرط.

۲-تجربه‌ی هایپر اکتیویتی سیستم عصبی مثل تنگی نفس یا داشتن حالت خفگی، تعریق بیش از حد، ضربان قلب بالا و خشکی دهان .

٣- عدم تمرکز: مثل احساس خالی شدن ذهن بر اثر استرس یا ناتوانی در تفکر درست.

بعضی از افراد به خاطر تاثیرات زاناکس روی مغز و ایجاد حالت شیدایی از آن استفاده می‌کنند به طوری که استعمال غیرپزشکی از زاناکس از سال ۱۹۹۸ تا سال ۲۰۰۸ تقریبا سه برابر شده است.

استفاده نادرست و بلند مدت از زاناکس می‌تواند باعث اعتیاد، افسردگی و تجربه‌های روانی باشد؛ همچنین سوء‌مصرف زاناکس می‌تواند باعث رفتارهای خشونت‌آمیز در بعضی از افراد شود.

استفاده‌ی غیرپزشکی از زاناکس چنان فراگیر شده که در ده درصد از مراجعات بیش از یک میلیونی بیماران به اورژانس آمریکا به خاطر استفاده‌ی خودسرانه‌ی  دارو‌ها  در سال ۲۰۱۱ دخیل بوده!

نتیجه گیری: زاناکس، خوب یا بد؟

با توجه به همه‌ی مواردی که از عوارض جانبی استعمال زاناکس تا تاثیرات غیرقابل چشم‌پوشی این دارو در آرام‌بخشی بیماران دیده شده باید گفت که استفاده از زاناکس در بیمارانی که دارای اختلالات استرس و عصبی هستند هنگامی که تحت نظر پزشک باشند می‌تواند کمک شایانی به کنترل استرس و اضطراب داشته باشد.

به یاد داشته باشیم استفاده‌ی خودسرانه از آرام‌بخش‌ها و به خصوص زاناکس بپرهیزیم و چنانچه در حین خواندن این مقاله متوجه شدید دارای نشانه‌های مربوط به اختلالات استرسی عصبی یا حملات پنیک هستید حتما قبل از هرگونه اقدام در جهت درمان یا هر اقدام دیگری با مراجعه به پزشک از مبتلا بودن به این بیماری مطمئن شوید.